Η Επίσκεψις από την Τρίγλια

Η Παναγία, με γερμένο το κεφάλι, κρατάει τον μικρό Χριστό με το δεξί της χέρι, ενώ με το αριστερό τον προτείνει στον θεατή. Ο Χριστός ακουμπάει το μάγουλό του στο μάγουλο της μητέρας του. Αυτός ο γεμάτος τρυφερότητα και μητρική στοργή εικονογραφικός τύπος της Παναγίας, το άγγιγμα μάγουλο με μάγουλο, είναι γνωστός ως «Παναγία Γλυκοφιλούσα».
Η Παναγία είναι η Επίσκεψις, η σκέπη και η προστασία του ανθρώπινου γένους.

Η Επίσκεψις είναι μια εικόνα 700 και πλέον χρόνων, φτιαγμένη με την ακριβή τεχνική του ψηφιδωτού σε κάποιο αυτοκρατορικό εργαστήρι της Πόλης τον 13ο αιώνα. Την έφεραν από τη Μικρασία στην Ελλάδα, πολύτιμο κειμήλιο, οι πρόσφυγες από την Τρίγλια.

Πώς βρέθηκε στην Τρίγλια; Κάποιοι λένε πως την είχε βρει κάποιος Τούρκος και την παρέδωσε στους Τριγλιανούς. Άλλοι, πάλι, λένε πως την έφερε η θάλασσα και την απόθεσε στην αμμουδιά.
Η εικόνα τοποθετήθηκε στην εκκλησία του Αγίου Βασιλείου, που έμεινε γνωστή ως Αγία Επίσκεψη και ήταν ο μητροπολιτικός ναός της Τρίγλιας μέχρι το 1895 που κάηκε. Τότε, η Επίσκεψις μαζί με άλλα κειμήλια που σώθηκαν στεγάστηκαν στο παρεκκλήσι που χτίστηκε μετά τη φωτιά.

Μοσχοβόλησε άνοιξη!

Πλέκουνε στα μπαλκόνια της
φωλιές τα χελιδόνια της
κι απάνω από το κάστρο της
τον Παρθενώνα έχει γι’ άστρο της.

---

• Ο πίνακας του Σπυρίδωνα Παπανικολάου Πλάκα ανήκει στη συλλογή του Δημήτρη Παπαγεωργόπουλου.
• Ο στίχος είναι από το τραγούδι Στης Πλάκας τις ανηφοριές, που γράφτηκε από τον Τίμο Μωραϊτίνη, για την επιθεώρηση Μπερλίνα. Το τραγούδι αγαπήθηκε ιδιαίτερα και έχει γνωρίσει διάφορες εκτελέσεις. ΕΔΩ μπορείτε να το ακούσετε από τον Πέτρο Επιτροπάκη.

Ο Πέτρος Επιτροπάκης σε μία σκηνή της ταινίας του 1930 Οι Απάχηδες των Αθηνών

Η ταβέρνα του Τζουτζούρη (σε άλλες εκτελέσεις ακούγεται «η ταβέρνα του Βουδούρη») βρισκόταν στην οδό Κόδρου, απέναντι από την Αγιά Σωτήρα του Κοττάκη.

Καλώς τον Μάρτη!

Το κορίτσι φοράει μαντίλι όμορφα δεμένο, ποδιά από λουλουδάτο ύφασμα και ράβει. Στο δεξί χέρι έχει φορέσει το ασπροκόκκινο βραχιολάκι, για να μην την κάψει ο Μάρτης. Το αγόρι, ο μικρότερος αδερφός μάλλον, ακουμπάει με εμπιστοσύνη πάνω της και παρακολουθεί. Ελπίζω σχέση τους να έμεινε πάντα ζεστή.
Οι ζακέτες των παιδιών είναι καινούργιες. Το σχέδιο στην πλέξη φανερώνει ότι αυτή που τις έφτιαξε ήξερε καλό πλέξιμο και μάλιστα διάλεξε διαφορετική πλέξη για την κάθε ζακέτα.

Θεσσαλονίκη – Εις μίαν οδόν…

Τα σπλάχνα της Θεσσαλονίκης κρύβουν θησαυρούς αιώνων. Κάποιοι έχουν έρθει στο φως και αναδεικνύονται, ενώ πολλοί άλλοι ή αποσπάστηκαν ή καταχώστηκαν κάτω από τα θεμέλια σύγχρονων κτιρίων, για να τους ανακαλύψει ο αρχαιολόγος του μέλλοντος .
Οι μεγάλοι αρχαιολόγοι λένε πως κάθε ανασκαφή είναι και μια καταστροφή. Οι εργασίες του μετρό δεν είναι εργασίες αρχαιολόγων. Η απαξίωση και η θυσία των ευρημάτων προς χάριν της προόδου και του μεγαλόπνοου έργου δεν αποφεύχθηκε.

Τα τρία χριστιανικά κοιμητήρια στη δυτική νεκρόπολη της Θεσσαλονίκης

Έχουμε μιλήσει για τα νεκροταφεία των κοινοτήτων της παλιάς Θεσσαλονίκης. Η περιοχή εκτός των ανατολικών τειχών ήταν ένας απέραντος κοιμητηριακός χώρος.
Η ορθόδοξη χριστιανική κοινότητα διέθετε δύο νεκροταφεία. Στα ανατολικά βρισκόταν το παλιό ορθόδοξο, το οποίο εξαφανίστηκε από προσώπου γης τη δεκαετία του 1870. Στη θέση του, αλλά όχι σε όλη του την έκταση, φτιάχτηκε το νεκροταφείο της Ευαγγελίστριας.

Περισσότερα για την εξαφάνιση του παλιού ορθόδοξου νεκροταφείου και τη δημιουργία της Ευαγγελίστριας θα διαβάσετε κάνοντας κλικ πάνω στο σκίτσο του Σταμ.Σταμ.
Ο Σταμ.Σταμ. έγραψε ένα χρονογράφημα μετά την επίσκεψή του στο νεκροταφείο της Ευαγγελίστριας το 1936, που δίνει πολλές πληροφορίες και μπορείτε να διαβάσετε ΕΔΩ.

Κηδεία ιεροδούλου

Θλιβερό θέμα! Δεν διαβάζεται ευχάριστα, δεν είναι για όλους.
Βάζω διακοπή σελίδας, τουτέστιν page break, και όποιος θέλει μπαίνει και διαβάζει ένα χρονογράφημα του Κ. Σνωκ, στην εφημερίδα της Θεσσαλονίκης Νέα Αλήθεια, που αναφέρεται στο πώς αντιμετώπισε την κηδεία μιας πόρνης μια συνοικία στο Βαρδάρι και ποιες σκέψεις γεννήθηκαν στο μυαλό του γράφοντα.

Η αγελάδα του Ασπρό

Στην Πατησίων, κοντά στο Ελληνικό Ωδείο, υπήρχε ένα γωνιακό γαλατάδικο, με μία μικρή φωτεινή επιγραφή με το σήμα του Ασπρό. Περνούσα τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα και πάντα κοντοστεκόμουν να θαυμάσω το σήμα, που μου φαινόταν πολύ χαριτωμένο, έξυπνο και απλό (απλό, λιτό, απέριττο, όπως θα έλεγε και ο μετρ του σκίτσου Ηλίας Ταμπακέας). Ακόμα δεν ήξερα τι θα πει λογότυπο ούτε πώς σχεδιάζεται, πόσο μάλλον ότι κάποτε θα σχεδιάσω κι εγώ. Πάντως το σήμα του Ασπρό καταχωρίστηκε μέσα μου σαν πρότυπο σήματος.
Το Ασπρό δεν πρέπει να διαφημιζόταν ιδιαίτερα. Ψάχνοντας βρήκα κάποιες διαφημίσεις της δεκαετίας του ’50, με το παλιό λογότυπο. Το λογότυπο με την αγελάδα το εντόπισα μόλις χτες, σε μία διαφήμιση που αναρτήθηκε στη σελίδα του fb Παλιές εικόνες και φωτογραφίες της Ελλάδας / Old pictures of Greece και πρόσθεσα στο άρθρο Ασπρό, όπως λέμε Ασπρόπυργος καινούργιο υλικό.

Η Τούμπα πάνω από το Σιντριβάνι – τόπος μαρτυρίων και εκτελέσεων

Στο σημείο που βρίσκεται σήμερα το Άσυλο του Παιδιού, γωνία Εγνατία με Εθνικής Άμυνας, βρισκόταν το ονομαστό καφεζυθοπωλείο Σουφλίον, όπου σύχναζε η διανόηση της εποχής. Ο κήπος του συνόρευε με τα εβραϊκά και τα ντονμέδικα μνήματα και είχε θέα το Σιντριβάνι και τη λεωφόρο Χαμιδιέ.

Ο Κώστας Τομανάς, μέσα από το βιβλίο του για τα καφενεία της παλιάς Θεσσαλονίκης, παραδίδει την εξής πληροφορία:
Πολλά χρόνια προτού εξωραϊστεί η περιοχή, στο σημείο που βρισκόταν το καφενείο «Σουφλίον» ήταν ένα ύψωμα γεμάτο πλατάνια, η Τούμπα.
Αυτή η Τούμπα ήταν τόπος μαρτυρίων και εκτελέσεων. Εκεί οι Τούρκοι κρεμούσαν τους καταδικασμένους σε θάνατο χριστιανούς και ανασκολόπιζαν τους κατάδικους, που μέσα σε φοβερούς πόνους περίμεναν το θάνατο. Οι δήμιοι δεν άφηναν τον κόσμο να δώσει νερό στους ανασκολοπισμένους, γιατί το νερό επιταχύνει το θάνατο, ενώ οι βασανιστές επιθυμούσαν την παράταση του μαρτυρίου. Οι πονετικές χανούμισσες από τα γύρω σπίτια πήγαιναν κρυφά κι έδιναν νερό στους ετοιμοθάνατους με μπαρδάκια που έφερναν από τα σπίτια τους κρυμμένα στις βράκες τους κι έτσι έβαζαν τέλος στη ζωή και στο φριχτό τους μαρτύριο.

Προδομένος λαός

Πρώτος χρόνος της μεταπολίτευσης. Τη σεζόν 1974-1975 ανεβαίνει στο θέατρο Αλίκη το έργο Μαντώ Μαυρογένους – Προδομένος λαός του Γιώργου Ρούσσου. Παράλληλα κυκλοφορεί το βινύλιο με τα τραγούδια της παράστασης, που σήμερα είναι συλλεκτικό. Η μουσική είναι του Μίκη Θεοδωράκη και οι στίχοι του Βαγγέλη Γκούφα. Τα τραγούδια ερμηνεύουν η Αλίκη Βουγιουκλάκη, ο Μάνος Κατράκης, ο Κώστας Σμοκοβίτης, η Χάρις Αλεξίου, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου και χορωδία.

Το καπελάδικο της Αγίου Δημητρίου

Μην το ψάχνεις, δεν υπάρχει.
Το καπελάδικο της Διαμαντής Χαρουπίδου (Νικολαΐδου) –έτσι γραφόταν το όνομα στην ταμπέλα· το Νικολαΐδου στην από κάτω αράδα μέσα σε παρένθεση– βρισκόταν στην Αγίου Δημητρίου γωνία με Ιουλιανού. Σήμερα μπορεί να το δει κανείς στο βιβλίο Η πόλη μας, που ούτε κι αυτό υπάρχει. Είναι εξαντλημένο από χρόνια, αλλά οι ψάχτες έχουν την ελπίδα να το βρουν σε κάποιο παλαιοβιβλιοπωλείο.

Το ζωγράφισε ο Γιώργος Παραλής, που με τα έργα του της τελευταίας περιόδου μάς άφησε εικόνες της Θεσσαλονίκης που οι παλιότεροι δεν θα ξαναδούν και οι νεότεροι δεν θα γνωρίσουν. Το καπελάδικο, το ραφείο, το παντοπωλείο…

Το ζωγράφισε ο Γιώργος Παπαλεξίου, σε ενθύμηση του Γιώργου Παραλή, όταν πλέον από το καπελάδικο είχε απομείνει μόνο το κέλυφος.

---

Τη φωτογραφία του καπελάδικου βρήκα στο διαδίκτυο. Προέρχεται από το βιβλίο Η πόλη μας – Κείμενα και φωτογραφίες από τη Θεσσαλονίκη, των Παύλου Ανδρεάδη και Άγγελου Καλογερόπουλου, έκδοση της Μακεδονικής Εταιρείας, 1978.
Στη Vivlioniki βρήκα το όμορφο εξώφυλλο του βιβλίου.

Η φωτογραφία από το ασδασδασδασστ