Η μοτοσικλέτα

Κατοχή. Κάπου στην Αιτωλοακαρνανία. Κάποια νύχτα, μια ομάδα αντάρτες περπατούσε αθόρυβα για να φτάσει σε καταφύγιο. Απόλυτη ησυχία τριγύρω και μεταξύ τους ούτε ψίθυρος για να μην προδοθούν. Ξάφνου, ένας τους αλαφιάστηκε. Άκουσε θόρυβο μοτοσικλέτας. «Γερμανοί!», σκέφτηκε. Σε λίγο άκουσαν κι οι άλλοι ίδιο θόρυβο. Κάποιος έβαλε το αυτί του στο χώμα και σιγουρεύτηκε. Κοιτάχτηκαν με αγωνία. «Γερμανική μοτοσικλέτα έρχεται». Συνέχισαν τον δρόμο τους καρδιοχτυπώντας και ο ήχος της μηχανής τους ακολουθούσε. Η μηχανή όμως δεν φαινόταν. Ξαναστάθηκαν. Ο ήχος στάθηκε κι αυτός.
Μια φουκαριάρα γάτα, ευχαριστημένη που βρήκε ανθρώπους, τους είχε πάρει από πίσω και γουργούριζε.
Αναστέναξαν ανακουφισμένοι και της πέταξαν πέτρες να τη διώξουν.

---

Η φωτογραφία είναι από την ομάδα του fb Αιτωλία και Ακαρνανία στο πέρασμα του χρόνου, Aetolia Acarnania tempus και δείχνει γερμανούς μοτοσικλετιστές στις στροφές στα Ρέτσινα, κοντά στην Αγριλιά, στον δρόμο για το Μεσολόγγι, τον Απρίλιο του 1941. Στο βάθος δεξιά είναι η Βαράσοβα.

Πεύκα πρώην Αγελάδες

Όταν συνάντησα για πρώτη φορά διαφήμιση του κέντρου με το περίεργο όνομα Αγελάδες, δεν ήμουν σίγουρη περί τίνος επρόκειτο.

Ιούλιος 1934

Μεταξύ Ιουλίου 1934 και Ιουλίου 1936, οι Αγελάδες μετονομάστηκαν σε Πεύκα και οι διαφημίσεις ήταν πιο σαφείς.

Καλοκαίρι 1936 και 1938

Χρίστος Τσιγγιρίδης – ο πρωτοπόρος οραματιστής που ίδρυσε στη Θεσσαλονίκη τον πρώτο ελληνικό ραδιοφωνικό σταθμό

Η διαδρομή της ελληνικής ραδιοφωνίας έχει αφετηρία της τη Θεσσαλονίκη, την ιδιωτική πρωτοβουλία και το όραμα του ανθρώπου που έφτιαξε τον πρώτο ελληνικό ραδιοφωνικό σταθμό.
Τον καιρό που οι βελόνες των λιγοστών αθηναϊκών ραδιοφώνων έπιαναν μόνον ξένους σταθμούς, η Θεσσαλονίκη άκουγε τον Ραδιοφωνικό Σταθμό Θεσσαλονίκης, που ίδρυσε ο Χρίστος Τσιγγιρίδης.

Από την Ανατολική Ρωμυλία στη Γερμανία και κατόπιν στην Ελλάδα
Ο Χρίστος Τσιγγιρίδης γεννήθηκε το 1877 στη Φιλιππούπολη από πλούσιους Έλληνες γονείς. Ξέσπασε το Μακεδονικό, πέθανε ο πατέρας, τα οικονομικά στένεψαν και στις αρχές του 20ου αιώνα η οικογένεια κατέφυγε στη Γερμανία. Στη Στουτγάρδη δημιούργησε μια κερδοφόρα επιχείρηση, που επέτρεψε στον Χρίστο να συνεχίσει στις σπουδές του στο εκεί Πολυτεχνείο. Σπούδασε ηλεκτρολόγος μηχανικός, δημιούργησε δική του οικογένεια και το 1918 ήρθε στην Ελλάδα. Εγκαταστάθηκε στη Λάρισα, όπου ανέλαβε τη Διεύθυνση της Εταιρείας Ηλεκτροφωτισμού και Ύδρευσης. Το όνειρό του να ιδρύσει ραδιοφωνικό σταθμό τον οδήγησε στη Θεσσαλονίκη.

Η μάχη της Ηλεκτρικής

Το εργοστάσιο  της Ηλεκτρικής Εταιρείας Αθηνών-Πειραιώς – ΠΑΟΥΕΡ στο Κερατσίνι. Φωτο από rizospastis.gr.

Στις 12 Οκτωβρίου 1944 κατέβηκε η γερμανική σημαία από την Ακρόπολη. Η γαλανόλευκη κυμάτιζε στους δρόμους και στα σπίτια. Η Αθήνα ανάσαινε ελεύθερη. Ο λαός πανηγύριζε την απελευθέρωση.
Οι γερμανοί ξεκουμπίζονταν επιτέλους από τον τόπο μας, όμως είχαν βάλει σ’ εφαρμογή το σχέδιο καταστροφής υποδομών. Υποχωρούσαν και ανατίναζαν.
Τη νύχτα της Παρασκευής προς 13 Οκτωβρίου, το τμήμα ανατινάξεων του Μηχανικού των Ες-Ες, ανατίναξε τις εγκαταστάσεις της Shell στο Πέραμα. Χωρίς χρονοτριβή κατευθύνθηκε προς το Κερατσίνι, για να καταστρέψει το εργοστάσιο της Ηλεκτρικής, το οποίο τροφοδοτούσε με ρεύμα ολόκληρο το λεκανοπέδιο. Στη συνέχεια θα προχωρούσε και σε άλλες καταστροφές.

Στο γύρισμα της ταινίας «Αδέρφια μου, αλήτες, πουλιά»

Στην παραπάνω φωτογραφία δεν πρωταγωνιστεί  ο Λαυρέντης Διανέλλος, ο γέρος αρχηγός της τσιγγάνικης φυλής ούτε η γυναίκα του, η Φρόσω Κόκκολα, αλλά ούτε και ο Τόλης Βοσκόπουλος, που θα πάρει το σκήπτρο της αρχηγίας από τον πατέρα του. Πρωταγωνιστεί μια μηχανή. Η κάμερα που χειρίζεται ο οπερατέρ Βαγγέλης Καραμανίδης, μια Arri 2c βουβή.
Arriflex, από το 1937. Ήταν η πρώτη reflex 35mm, γερμανικής κατασκευής. Το καλοκαίρι του 1936, που η Λένι Ρίφενσταλ γύρισε στην Ελλάδα την ταινία «Ολυμπία», το φιλμ των Ολυμπιακών Αγώνων του 1936, η μηχανή δεν ήταν ακόμα σε χρήση.

Χρησιμοποιήθηκε αργότερα, κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο από τον γερμανικό στρατό και τη γερμανική αντικατασκοπεία για την κινηματογράφηση των πολεμικών επιχειρήσεων. Ήταν απίστευτης αντοχής, δεν πάθαινε τίποτα στους μείον 30 βαθμούς, γι’ αυτό και χρησιμοποιήθηκε και στην εκστρατεία κατά της Ρωσίας. Τα φιλμ που τραβήχτηκαν με την Arriflex 35 χρησίμεψαν ως αποδεικτικά στη δίκη της Νυρεμβέργης. Η μηχανή απόκτησε ιστορική σημασία.
Αργότερα χρησιμοποιήθηκε από την κινηματογραφική βιομηχανία της Αμερικής, για να γυριστούν ταινίες, όπως Easy Rider, Enter the Dragon, A Clockwork Orange.
Είχε πολύ ωραίο βιομηχανικό σχεδιασμό και ο μηχανισμός της ήταν πολύ απλός. Δεν είναι τυχαίο που, παρά την ψηφιακή επανάσταση, αντέχει ακόμα.

---

Ευχαριστώ τον Δημήτρη Μπέλλο για τη φωτογραφία από τα γυρίσματα της ταινίας «Αδέλφια μου, αλήτες, πουλιά» και τις πληροφορίες.

Κατοχή – σκηνή σε πειραιώτικο δρόμο

Κατοχή, ο φοβερός χειμώνας του 1941-1942. Πειραιάς, στη γωνία Γεωργίου Α΄ και Πραξιτέλους.

Σ’ αυτή τη φωτογραφία, που δεν φαίνεται κανένα πρόσωπο και καμία έκφραση –ακόμα και το κεφάλι της γυναίκας και του παιδιού είναι κρυμμένα– αποτυπώνεται όλη η δυστυχία.
Η γυναίκα γονατισμένη ψάχνει στα σκουπίδια, μήπως βρει κάτι φαγώσιμο. Τα πόδια του αγοριού είναι λεπτά σαν καλάμια. Ο άντρας, πίσω από το αγόρι, είναι ξυπόλητος μέσα στο καταχείμωνο. Η ουρά του σκύλου είναι κάτω απ’ τα σκέλια, δείγμα του φόβου του.
Μαύρη Κατοχή!

Σάββατο 25 Μαρτίου του 1933, η μέρα που κυμάτισε για πρώτη φορά στην Ελλάδα η σημαία με τον αγκυλωτό σταυρό

 

Στις 8.30 το πρωί της 25ης Μαρτίου 1933, (άραγε τυχαία η επιλογή της ημερομηνίας;) συγκεντρώθηκαν στη γερμανική πρεσβεία τα 200 μέλη της γερμανικής παροικίας της Αθήνας, για να πάρουν μέρος στην τελετή έπαρσης της καινούργιας σημαίας. Ο αρχηγός της ναζιστικής αποστολής, που ήρθε γι’ αυτό τον σκοπό από τη Γερμανία, παρέδωσε στον πρεσβευτή την παλιά αυτοκρατορική σημαία, καθώς και την καινούργια με τον αγκυλωτό σταυρό. Οι δύο αυτές σημαίες, σύμφωνα με διάταγμα του νέου καγκελάριου, του Χίτλερ, θα αντικαθιστούσαν προσωρινά την παλιά δημοκρατική, μέχρι να αποφασιστεί ποια από τις δύο θα καθιερωνόταν ως εθνική σημαία. Ο πρεσβευτής Άιζενλορ ανάρτησε και τις δύο στον εξώστη του μεγάρου, ενώ οι συγκεντρωμένοι επευφημούσαν ζωηρά και έψαλλαν τον γερμανικό εθνικό ύμνο.

---

Τη νύχτα 24 προς 25 Μαρτίου 1933 βγήκαν οι κομμουνιστές και έγραψαν με κόκκινη μπογιά συνθήματα «Κάτω ο πόλεμος»

Ραδιόφωνα αγορασμένα και δηλωμένα

1940

Μιλήσαμε τις προάλλες για την Τελεφούνκεν και τον Ρολφ Μέρκελ, τον κατάσκοπο, δήθεν διευθυντή του ελληνικού παραρτήματος. Ας μείνουμε για λίγο ακόμα στο προπολεμικό ραδιοφωνικό κλίμα.
Όταν η κοπέλα της διαφήμισης λέει «Ένα Τελεφούνκεν» εννοεί ένα ραδιόφωνο αυτής της μάρκας. Το δώρο ήταν πράγματι ανέλπιστο, γιατί το ραδιόφωνο ήταν ακριβό και απλησίαστο για τους περισσότερους Έλληνες.
Κρίνοντας από τις διαφημίσεις των εφημερίδων, προπολεμικά κυκλοφορούσαν αρκετές μάρκες ραδιοφώνων, που έρχονταν από το εξωτερικό: Φίλιπς (η Φίλιπς ήταν η μόνη ξένη εταιρεία που γραφόταν και με ελληνικούς χαρακτήρες), RCA, Emerson, Pilot, His master’s voice, Lorenz.

Η Τελεφούνκεν, ο Μέρκελ, ο Γκέμπελς και το δίκτυο κατασκόπων

Η Τελεφούνκεν, του εν πολλαίς αμαρτίαις γηράσαντος γερμανικού συγκροτήματος AEG-Telefunken-Siemens, αρχίζοντας από την πρωτοχρονιά του 1937, κυκλοφόρησε μία σειρά διαφημίσεων των ραδιοφώνων Τελεφούνκεν, που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Ακρόπολις. Η πρωτοτυπία τους, για την εποχή, ήταν ότι πρωταγωνιστούσε ένα κεντρικό πρόσωπο, ο λάτρης της μουσικής και του ραδιοφώνου κύριος Φίλος Φιλόμουσος.

11 Ιουλίου 1942, το Μαύρο Σάββατο στην πλατεία Ελευθερίας

Στις 7 Ιουλίου 1942 ο στρατιωτικός διοικητής της Θεσσαλονίκης, ο διαβόητος Μαξ Μέρτεν, έδωσε διαταγή να συγκεντρωθούν όλοι οι άρρενες Εβραίοι ἡλικίας 18-45 χρόνων στην πλατεία Ελευθερίας, στις 8 το πρωί του Σαββάτου 11 Ιουλίου, για να καταγραφούν και στη συνέχεια να σταλούν σε καταναγκαστικά έργα, μακριά από την πόλη.

Εἰς ἐκτέλεσιν τῆς διαταγῆς ταύτης, συνεκεντρώθησαν εἰς τὴν πλατείαν Ἐλευθερίας την 11-7-42 ἡμέραν Σάββατον 9.000 περίπου Ισραηλίται ἡλικίας 18-45 ἐτῶν. Ή πλατεία ἦτο περικυκλωμένη ἀπὸ ἐνόπλους Γερμανούς.