Η Παναγία, με γερμένο το κεφάλι, κρατάει τον μικρό Χριστό με το δεξί της χέρι, ενώ με το αριστερό τον προτείνει στον θεατή. Ο Χριστός ακουμπάει το μάγουλό του στο μάγουλο της μητέρας του. Αυτός ο γεμάτος τρυφερότητα και μητρική στοργή εικονογραφικός τύπος της Παναγίας, το άγγιγμα μάγουλο με μάγουλο, είναι γνωστός ως «Παναγία Γλυκοφιλούσα».
Η Παναγία είναι η Επίσκεψις, η σκέπη και η προστασία του ανθρώπινου γένους.
Η Επίσκεψις είναι μια εικόνα 700 και πλέον χρόνων, φτιαγμένη με την ακριβή τεχνική του ψηφιδωτού σε κάποιο αυτοκρατορικό εργαστήρι της Πόλης τον 13ο αιώνα. Την έφεραν από τη Μικρασία στην Ελλάδα, πολύτιμο κειμήλιο, οι πρόσφυγες από την Τρίγλια.
Πώς βρέθηκε στην Τρίγλια; Κάποιοι λένε πως την είχε βρει κάποιος Τούρκος και την παρέδωσε στους Τριγλιανούς. Άλλοι, πάλι, λένε πως την έφερε η θάλασσα και την απόθεσε στην αμμουδιά.
Η εικόνα τοποθετήθηκε στην εκκλησία του Αγίου Βασιλείου, που έμεινε γνωστή ως Αγία Επίσκεψη και ήταν ο μητροπολιτικός ναός της Τρίγλιας μέχρι το 1895 που κάηκε. Τότε, η Επίσκεψις μαζί με άλλα κειμήλια που σώθηκαν στεγάστηκαν στο παρεκκλήσι που χτίστηκε μετά τη φωτιά.
Η «Επίσκεψις» είναι ψηφιδωτή, σε διάσταση 1×0,85μ. Το ψηφιδωτό είναι ακριβή τεχνική που σπάνια χρησιμοποιείται στις φορητές εικόνες.
Στην παραπάνω φωτογραφία από το archaiologia.gr φαίνονται καθαρά τα διάφορα μεγέθη των ψηφίδων και η τέχνη της τοποθέτησής τους.
Το γυμνό ξύλινο πλαίσιο πρέπει να κοσμούταν από πολύτιμη επένδυση. Στην εγκοπή που διακρίνεται στο κάτω μέρος του πλαισίου, στην πρώτη φωτογραφία, προσαρμοζόταν το στήριγμα, από το οποίο κρατούσαν την εικόνα κατά την περιφορά στις λιτανείες. Τον υπόλοιπο χρόνο η εικόνα βρισκόταν στο τέμπλο, ως δεσποτική, δηλαδή τοποθετημένη δίπλα στην Ωραία Πύλη.
Στον μεγάλο ξεριζωμό οι Τριγλιανοί πήραν μαζί τους το ιερό κειμήλιο.
»Τότες, εκείνο το μαύρο Αύγουστο, δε φτάσανε ούτε τα καράβια του Καπετάνιου να πάρουνε τον κόσμο. Κατάφερε όμως κι έφερε ένα καράβι τεράστιο, το Βιθυνία, που ’χε μάλιστα κι ένα του καζάνι χαλασμένο, κι εκεί με ρυμουλκό τους έβαλε μέσα όλους. Στο τέλος, λένε, κατέβηκε ο ίδιος με το ρυμουλκό και λίγους οπλισμένους ναύτες και πήρε από τις εκκλησιές τα εικονίσματα, μαζί και δισκοπότηρα, ευαγγέλια – ό,τι πρόλαβε. Ανάμεσό τους πήρε και τις πιο ωραίες εικόνες στον κόσμο όλο: την Αγία Επίσκεψι και την Παντοβασίλισσα. Ανέλαβε ο ίδιος και τις έφερε στην Ελλάδα, και τις παρέδωσε με χαρτιά και υπογραφές».
Από το βιβλίο «Τζιέρι μου – 1922» της Φωτεινής Στεφανίδη.
Η εικόνα δωρίστηκε στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο με ημερομηνία απόδειξης παραλαβής: 16 Φεβρουαρίου 1925, όπου και εκτίθεται με τα «Κειμήλια Προσφύγων».
Ο Καπετάνιος
Ο Καπετάνιος, που αναφέρεται στην αφήγηση, ήταν ο Φίλιππος Καβουνίδης, εφοπλιστής από την Τρίγλια και εξ αγχιστείας συγγενής του Σμύρνης Χρυσόστομου (είχε παντρευτεί την αδελφή του Αικατερίνη Καλαφάτη). Καταδικάστηκε σε θάνατο από την οθωμανική κυβέρνηση, στη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, γιατί μετέφερε στην Ελλάδα με τα καράβια του Ρωμιούς Μικρασιάτες, για να μην πολεμήσουν με τον τούρκικο στρατό. Λόγω της καταδίκης του, αναγκάστηκε να καταφύγει στην Ελλάδα και μετέφερε την έδρα της δραστηριότητάς του στο Πειραιά. Τον Αύγουστο του 1922 με το καράβι του Βιθυνία, έσωσε χιλιάδες ψυχές από την Τρίγλια και τα γειτονικά χωριά.
Αριστερά: ο Φίλιππος Καβουνίδης. Δεξιά: το σπίτι του στην Τρίγλια διατηρείται και κατοικείται.
Η Τρίγλια
Η Τρίγλια, εξελληνισμένη από τα αρχαία χρόνια και κατόπιν θέρετρο των Βυζαντινών αυτοκρατόρων, προσαρτήθηκε στα οθωμανικά εδάφη το 1320. Παρ’ όλο που ήταν ένας οικισμός, φιλοξενεί πολλά θρησκευτικά κτίρια που χρονολογούνται από τον 8ο αιώνα και δείχνουν ότι ήταν σημαντικό θρησκευτικό κέντρο στα βυζαντινά χρόνια.
Αναπτύχθηκε χάρη στις ονομαστές ελιές της και στο λάδι της, δυο προϊόντα που ήταν περιζήτητα. Τα καράβια της τα μετάφεραν στην Πόλη και σε άλλα λιμάνια. Οι Τριγλιανοί ασχολούνταν επίσης με την παραγωγή μεταξιού, κρασιού και με το ψάρεμα.
Στις αρχές του 20ου αιώνα η Τρίγλια μετρούσε 1.500 ελληνικές οικογένειες.
Η Τρίγλια το 1910. Το καμπαναριό που ξεχωρίζει στο ύψωμα ανήκει στην ιστορική μονή της Παντοβασίλισσας ή μονή Τριγλείας. Μαζί με τον Άγιο Στέφανο ήταν οι παλιότερες εκκλησίες της Τρίγλιας, Ο Άγιος Στέφανος μετατράπηκε σε τζαμί τον 17ο αι. και ο μιναρές του φαίνεται στο μέσο της φωτογραφίας.
Η Τρίγλια σήμερα
Το 1980, η Τρίγλια ανακηρύχθηκε σε προστατευόμενη περιοχή και δεν επιτρέπεται η αλλοίωση του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα των κτηρίων.
Ο Άγιος Στέφανος χτίστηκε τον 7ο αιώνα και αφιερώθηκε στους αγίους Θεοδώρους. Στον άγιο Στέφανο αφιερώθηκε τον 9ο αιώνα. Το 1661 μετατράπηκε σε τζαμί, στο Φατίχ τζαμί (το τζαμί του κατακτητή).
Φωτο από τη Wikipedia
Η Μητρόπολη της Τρίγλιας, γνωστή και ως εκκλησία της Αγίας Επίσκεψης, χτίστηκε τον 13ο ή 14ο αιώνα. Βρίσκεται κοντά στην Αστική Σχολή. Μετά την Καταστροφή, που η Αστική Σχολή μετατράπηκε σε ορφανοτροφείο, λειτούργησε ως τραπεζαρία του. Όταν το ορφανοτροφείο μεταστεγάστηκε, λειτούργησε ως κινηματογράφος και αργότερα αίθουσα γάμου. Σήμερα, αποκατεστημένη, λειτουργεί ως πολιτιστικό κέντρο.
Η Αστική Σχολή της Τρίγλιας χτίστηκε μεταξύ των ετών 1904-1909 με πρωτοβουλία του Χρυσόστομου Καλαφάτη, μετέπειτα Μητροπολίτη Σμύρνης, και με τη συνδρομή επιφανών Τριγλιανών. Ήταν επτατάξια σχολή στην οποία φοιτούσαν 180 μαθητές.
Μετά την Καταστροφή λειτούργησε ως οικοτροφείο και σχολείο για τα παιδιά των στρατιωτών που πέθαναν στον πόλεμο. Το Τας Μεκτέπ (Πέτρινο Σχολείο) εγκαταλείφθηκε το 1989, λόγω επικινδυνότητας του κτιρίου. Ανακαινίστηκε εντυπωσιακά και από το 2021 λειτουργεί ως κέντρο πολιτισμού και τέχνης.
Το κτίριο μετά την ανακαίνιση.
• Στο Πολιτισμικό & Οικιστικό Απόθεμα των Ελληνικών Κοινοτήτων της Μικράς Ασίας υπάρχουν πληροφορίες για τα θεόχτιστα, τα σπίτια του οικισμού, καθώς και φωτογραφίες (χαμηλής ανάλυσης, ωστόσο κατατοπιστικές).
• Στο yolculukterapisi.com υπάρχουν πληροφορίες για να μνημεία της Τρίγλιας καθώς και σύγχρονες φωτογραφίες.
• ΕΔΩ βρήκα διάφορες σύγχρονες φωτογραφίες των μνημείων της Τρίγλιας.
• Η φωτογραφία «Η Τρίγλια το 1910» και οι πληροφορίες για τον ναό του Αγίου Βασιλείου προέρχονται από το Απανταχού Τριγλιανοί Απόγονοι, που τώρα είναι φόρουμ αποκλειστικά για εγγεγραμμένα μέλη.
HELLAS SPECIAL 