Για τον Μεβλεβί χανέ, τον τεκέ των περιστρεφόμενων δερβίσηδων, έχουμε μιλήσει στο παρελθόν. Το άρθρο για τον Μεβλεβί χανέ δημοσιεύτηκε στο Hellas Special. Το ίδιο άρθρο, με λιγότερες φωτογραφίες, αλλά με μία περιγραφή της γειτονιάς του Μεβλεβί χανέ δημοσιεύτηκε στο Docville τ.64.
Ο Σταμ. Σταμ. βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη τη δεκαετία του ’30 και μας δίνει πολύτιμες εικόνες της γειτονιάς και της καθημερινής ζωής. Μοναδικό απομεινάρι της τούρκικης παρουσίας ήταν το νεκροταφείο.
Δεξιά σου, καθώς ανεβαίνεις, σε ξαφνίζουν προς στιγμήν, καθώς ορθούνται ξαφνικά και απότομα από την γην, λευκά στρογγυλοκέφαλα και χονδροκέφαλα φαντάσματα, καθώς ορθούνται λέμε, εις μίαν κίνησιν ορμητικήν, εις την οποίαν επετρώθησαν θαρρείς αμέσως και απέμειναν εκεί φαντάσματα λησμονηθέντα παλαιών καλών καιρών.
Είναι οι πέτρινες και σαρικοφόρες στήλες των νεκρών του μεγάλου εκεί τούρκικου νεκροταφείου, που είναι σχεδόν εγκαταλελειμμένο σήμερα.
Ο Σταμ. Σταμ. αφηγείται ότι η συνοικία του Μεβλεβί χανέ έδινε μια εικόνα «κατατσακισμού και σωριάσματος». Αποτελούταν από φτωχόσπιτα, καθώς και από σπίτια που φτιάχτηκαν όπως όπως από τα ερείπια άλλων, «κατά συγκατάβαση κατοικίες», όπου όταν έπεφτε το παράθυρο, καρφωνόταν με μία σανίδα αντί ν’ αντικατασταθεί, όταν έσπαζε ένα τζάμι, έμπαινε στη θέση του ένας σκουριασμένος ντενεκές, όταν έπεφτε ο τσατμάς βουλώνονταν οι τρύπες με παλιοπατσαβούρες.
Όμως η περιοχή ήταν καλή και οι άνθρωποι ήταν ευχαριστημένοι με τη γειτονιά τους. Δεν είχε κουνούπια το καλοκαίρι, άρα δεν είχε και πυρετούς. Το νερό ερχόταν από τον Χορτιάτη και τις πιο πολλές φορές καλό. Εκτός και αν είχε βρέξει, οπότε τα νεροπότηρα γέμιζαν μ’ ένα υγρό θολό και κόκκινο, σκέτη λάσπη.
Η γειτονιά του Μεβλεβί χανέ ήταν γεμάτη καφενεία και καφενεδάκια. Παλούκια ασβεστωμένα και βαμμένα από τη μέση και πάνω με λουλάκι σηματοδοτούσαν το καφενείο και επιδείκνυαν τον πατριωτισμό του καφετζή. Λατέρνες, ούζο και ρακί δηλητήριο (δηλαδή των εργοστασίων, γιατί τα σπιτικά καζάνια είχαν απαγορευτεί), μεζέδες της συμφοράς, φωνογράφοι, γλάστρες με λουλούδια, καλαμπόκια φυτεμένα στις ρίζες των δέντρων για πρασινάδα, τριαντάφυλλο στ’ αυτί, τραγούδια και αγάπες.
Σαν δεν σου δώσ’ η μάνα σου
σπίτι στο Μπεχτσινάρι
και μαγαζί στον Μεβλανέ
καρσί στου Καφαντάρη…
Καθαρό πουκάμισο χωρίς σακάκι, ζωνάρι, παντελόνι μαύρο, κάλτσες διαλεχτές, παντούφλες κεντημένες, μουστάκι μαύρο στριφτό, μάτια γλυκασμένα, καραφάκι και τριαντάφυλλο στ’ αυτί. Ο τύπος του μερακλή της συνοικίας του Μεβλεχανέ.
Ο μάγκας κάθεται μισοξαπλωμένος στην καρέκλα και κοιτάζει την κοπέλα στο απέναντι παράθυρο με τ’ άσπρα κουρτινάκια, ενώ η μάνα της πλένει στην αυλή.
Τη μάνα σου τη μάγισσα
ρακί θα την ποτίσω
να πέσει ν’ αποκοιμηθεί
να ’ρθώ να σε φιλήσω.
— Η καημένη η μαμά της, είπε ο Σταμ.Σταμ. στον καφετζή, θα καταντήσει αλκοολική.
— Μπα, δεν βαριέσαι, που λες, αφεντικό. Αυτός τη φιλεί και όταν η μάνα της είναι ξυπνητή και τον κοιτάει.
— Μα τότε, γιατί τα τραγούδια και το άκουσμα σ’ όλη τη γειτονιά;
— Γιατί τα κορίτσια εδώ θέλουν και λίγο τραγούδισμα και οι άντρες θέλουν…
— Ξύλο;
— Όχι! Θέλουν ν’ ακουστούν!
Στη γειτονιά του Μεβλεβί χανέ τραγούδησε η Ρόζα Εσκενάζι (η πρώτη γυναίκα από αριστερά) με σμυρνέικη κομπανία, γύρω στο 1930. Η φωτογραφία είναι από τα Ρεμπέτικα τραγούδια του Ηλία Πετρόπουλου.
HELLAS SPECIAL 